خبرگزاری فارس نوشت: بنیاد مستضعفان در این سال‌ها مسئولیت پشتیبانی و اجرای بخشی از این پروژه را در کنار سازمان بهزیستی کشور پذیرفته است. برای رسیدن به پاسخ سؤالمان و اطلاع از جزئیات بیشتر از نحوه اجرایی شدن این تفاهم‌نامه، ملاقاتی را با «وحید خاوئی»، نماینده محرومیت‌زدایی بنیاد مستضعفان و مدیرعامل بنیاد علوی در کشور ترتیب داده‌ایم.
او را در اتاق کارش ملاقات کردیم. عکس‌هایی از چهره محرومان جامعه درحالی‌که لبخند به لب داشتند روی دیوار اتاق کار او قاب شده است. عکس‌هایی که محرومیت را در چهره آفتاب‌سوخته زنان، کودکان و پیرمردهای آن حوالی نشان می‌دهد، اما ویژگی اصلی همه عکس‌های روی دیوار، لبخند و محبتی است که از قاب تک‌تک عکس‌ها بیرون می‌زند. هرچند عکس‌ها هیچ شناسنامه‌ای ندارند، اما ” وحید خاوئی” حال و هوا و شناسنامه عکس‌ها را در حافظه دارد. می‌گوید: «این عکس‌ها متعلق به شهرهای جنوب کرمان است. تصویر این عزیزان باید جلوی چشم ما باشد چون جامعه هدف ما هستند و ما نسبت به همه آن‌ها مسئولیم». در بین همه عکس‌ها، تصویر چند کودک دبستانی به چشم می‌آید که از تونل برفی می‌گذرند. قاب عکس میخکوب شده به دیوار، هر بیننده‌ای را در جای خود میخکوب می‌کند. خاوئی می‌گوید: «این عکس مربوط به یکی از روستاهای آذربایجان شرقی است. بچه‌ها در حال عبور از تونل برفی هستند که معلم مدرسه برای آن‌ها حفاری کرده است تا بتوانند خودشان را به مدرسه برسانند. این معلم دبستان، معلم همه ماست».
*صاحب‌خانه شدن این ۴ هزار خانواده صاحب ۲ معلول و بیشتر، نخستین بار است که در بنیاد مستضعفان پیگیری می‌شود؟
این برنامه پیش‌ازاین نیز در مجموعه بنیاد علوی، ازاین‌جهت که کار ویژه تعریف‌شده‌اش توانمندسازی محرومان است، اجرایی شده و درگذشته هم برای این خانواده‌ها واحد مسکونی تأمین‌شده است. در مرحله نخست این طرح، حدود ۱۴ هزار از خانواده‌هایی که دارای 2 معلول و بیشتر بودند توسط سازمان بهزیستی برای صاحب‌خانه شدن به ما معرفی شدند.
*همه این خانواده‌ها که قبلاً معرفی‌شده‌اند در حال حاضر صاحب‌خانه هستند؟
از این تعداد بیش از ۱۲ هزار نفر خانه‌هایشان را تحویل گرفته‌اند، اما حدود ۲ هزار نفر در مراحل نهایی دریافت خانه‌هایشان هستند و متأسفانه هنوز موفق نشدیم که کلید خانه را به آن‌ها بسپریم. البته با پیگیری‌هایی که در حال انجام است، به‌زودی مشکلاتی که در تحویل این منازل مسکونی ایجادشده برطرف می‌شود.
*چه مشکلاتی در مسیر تحویل دادن منازل مسکونی ۲ هزار خانواده سازمان بهزیستی وجود داشته است؟
دقت کنید، این‌طور نیست که ما یک مجتمع مسکونی ویژه محرومان یا مجتمع مسکونی مختص به معلولان بسازیم و بگوییم تشریف بیاورید خانه‌هایتان آماده‌شده است. برای حفظ احترام و کرامت افرادی که قرار است برای آن‌ها خانه‌ای ساخته شود، ممکن است در یک پروژه مسکونی عادی در حال ساخت، چند واحد را برای این عزیزان خریداری کنیم و طوری برنامه‌ریزی‌شده است که تا پایان پروژه ما نماینده خانواده‌ها محسوب می‌شویم تا هیچ‌یک از همسایه‌ها متوجه نشوند که این واحد را بنیاد مستضعفان برای خانواده‌های محروم تأمین کرده است. بعد از اتمام پروژه از خانواده‌ها دعوت می‌کنیم تا خانه‌اش را تحویل بگیرد.
متأسفانه با توجه به مشکلات اقتصادی کشور و رکود بخش مسکن و … مشکلاتی بر سر راه احداث و تکمیل برخی از پروژه‌های مسکونی پیش‌آمده و اتمام و تحویل آن به تأخیر افتاده است. درست مانند مشکلاتی که در برخی پروژه‌های مسکن مهر رخ‌داده است.
*این ۲ هزار و اندی خانواده چه زمانی می‌توانند در خانه‌هایشان ساکن شوند و چه برنامه‌ای برای ۴ هزار خانواده چند معلولی دیگر که حالا در صف خانه‌دار شدن قرارگرفته‌اند، دارید؟
این حدود ۲ هزار ۳۰۰خانواده تا شهریورماه سال آینده، خانه‌هایشان را تحویل می‌گیرند، اما برای ۴ هزار خانواده‌ای که سازمان بهزیستی تازگی به ما معرفی کرده است تسهیلات بیشتری در نظر گرفته‌ایم تا با این مبلغ و با توجه به افزایش قیمت ساخت‌وساز، راحت‌تر بتوانند صاحب سرپناه شوند. تلاش خواهیم کرد تا این خانواده‌ها غیر از مشکلات نگهداری از عزیزان معلولشان، در خانواده دغدغه کمتری داشته باشند و غم نداشتن سرپناه این طیف خانواده‌ها را آزار ندهد.توجه کنید که مبلغ اعلام‌شده به‌عنوان وام بلاعوض پرداخت‌شده و در این دوره جدید بر اساس افزایشی که در قیمت ساخت‌وساز شکل‌گرفته، پرداختی به این خانواده‌ها برای خانه‌دار شدن افزایش‌یافته است. برای خرید واحدهای روستایی ۱۰۰ میلیون تومان و برای واحدهای مسکونی شهری ۱۵۰ میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می‌شود. این در حالی است که قبلاً برای ۱۴ هزار و ۳۰۰ خانواده، درازای هر واحد روستایی ۵۰ میلیون تومان و درازای هر واحد شهری ۸۴ میلیون تومان پرداخت می‌شد. البته علاوه بر این رقم، وام مسکن نیز به این عزیزان تعلق می‌گیرد.
*قبول دارید رقم قابل‌توجهی نیست و این در حالی است که حالا برای خرید یک واحد مسکن مهر در حاشیه تهران حداقل باید ۸۰۰ میلیون تومان هزینه کرد.
بله درست است، اما در نظر داشته باشید قیمتی که شما نام بردید هزینه زمین را هم دربرمی گیرد. در مسکن این خانواده‌های معرفی‌شده از طرف سازمان بهزیستی، شما باید قیمت زمین را صفر در نظر بگیرید. البته هزینه ساخت مسکن مهر در تهران بیشتر از شهرهای دیگر است.
*قیمت زمین چطور صفر می‌شود؟
پروسه خرید مسکن برای خانواده‌های دارای دو معلول و بیشتر به این شکل است که بنیاد مستضعفان در تأمین زمین مسئولیتی ندارد و سازمان بهزیستی درخواست خود به‌منظور تأمین زمین برای ساخت واحدهای مسکونی را به وزارت راه و شهرسازی اعلام می‌کند و این وزارتخانه ازآنجایی‌که بانک زمین را در اختیار دارد، مشخص می‌کند که چه زمینی را به‌صورت رایگان در اختیار بهزیستی قرار می‌دهد. ازاینجا به بعد مسئولیت بنیاد مستضعفان در پروسه ساخت مسکن شروع می‌شود. البته همان‌طور که عرض کردم به خانواده‌ها وام بلاعوض داده می‌شود و خودشان نیز پس از دریافت وام مسکن باید اقساط آن را پرداخت کنند. متأسفانه بسیاری از این خانواده‌ها به‌سختی می‌توانند حداقل مشارکت را نیز در تأمین منزل مسکونی داشته باشند. به همین دلیل همین‌جا از خیران، خانواده‌ها و اقوام این عزیزان دعوت می‌کنیم تا در صاحب‌خانه شدن این خانواده‌های صاحب معلول همراهی و مساعدت کنند.
* نتیجه اینکه وزارت راه و شهرسازی زمینی را برای ساخت مسکن معلولان و محرومان در اختیار سازمان بهزیستی قرار دهد، شکل‌گیری مجتمع‌های ویژه معلولان و یا محرومان نمی‌شود؟
همان ابتدا که با بهزیستی و وزارت راه و شهرسازی تفاهم‌نامه‌ای را برای ساخت واحدهای مسکونی امضا می‌کنیم ملاحظاتمان را در این تفاهم‌نامه ثبت می‌کنیم. البته همیشه استثناهایی هم وجود دارد مثلاً اگر ما در یک روستا یا در یک منطقه، یک یا چند خانه را کنار هم بسازیم همه اهالی خبردار می‌شوند. این اتفاق‌ها در جوامع کوچک پنهان نمی‌ماند. حتی برخی افراد دلشان نمی‌خواهد که از روستای خودشان بیرون بیایند البته ما هم‌چنین اصراری نداریم چون حواشی جدیدی ایجاد می‌شود؛ مثل جابه‌جایی جمعیت که حالا در این مقال نمی‌گنجد. به‌واسطه شناخت اهالی و خبردار بودن از مشکلات ریزودرشت یکدیگر، همه می‌دانند که این خانه برای چه کسی؟ و از طریق چه سازمان یا ارگانی ساخته‌شده است. با همه ملاحظه‌ای که در حفظ کرامت انسانی داریم شرایط پنهان نگه‌داشتن در بعضی موارد وجود ندارد. حتی در مناطق کوچک همه دست‌به‌دست هم می‌دهند تا سقف و چهاردیواری خانه‌ای ساخته شود و بقیه افراد آن منطقه هم مشارکت می‌کنند. همین حالا هم خیلی از خانواده‌هایی که دارای چند معلول هستند در شرایط سختی زندگی می‌کنند و هزینه‌های درمان به‌قدری به آن‌ها فشار می‌آورد که خودشان به خیران منطقه پناه برده‌اند. درمجموع اینکه پرونده مشکلات این عزیزان باز است و بر هیچ‌یک از دوستان و آشنایانشان پوشیده نیست، ما فقط تلاش می‌کنیم صاحب‌خانه شوند و بیشتر از این آسیب نبینند. شرح‌حال و مشکلات این عزیزان را فقط وقتی می‌توان درک کرد که حداقل یک شبانه‌روز در کنارشان زندگی کنیم.
*با توضیحاتی که در مخارج ساخت یک واحد مسکونی ارائه دادید هزینه ساخت یک واحد مسکونی در شرایط روز برای این افراد حدوداً چقدر می‌شود؟
در تفاهم‌نامه مساحت در نظر گرفته‌شده برای مسکن هر خانواده دو معلول به بالا حدود ۷۰ مترمربع است و اگر بخواهیم کف هزینه ساخت‌وساز را در نظر بگیریم برای هر مترمربع حدود ۵ میلیون تومان هزینه می‌شود. بر این اساس هزینه ساخت هر واحد حدود ۳۵۰ میلیون تومان پیش‌بینی‌شده است. با در نظر گرفتن کمک بلاعوض و وام مسکن به‌طورقطع به حمایت و همراهی خیران در اجرای این پروژه به جهت برداشتن بار از دوش خانواده‌ها نیاز داریم.
*با توجه به اینکه شرایط این خانواده‌ها متفاوت است. باید خانه‌های این افراد نیز متفاوت باشد آیا این موضوع در ساخت واحدهای مسکونی دیده‌شده است؟
متأسفانه به‌قدری شرایط این خانواده‌ها با دیگر اقشار جامعه متفاوت است که تکانه‌های اقتصادی زندگی این عزیزان را تکان نمی‌دهد، بلکه زندگی آن‌ها را ویران می‌کند. پیدا کردن خانه جدید برای خانواده مستأجر دارای معلول خیلی سخت است به‌خصوص اگر این خانواده عضو معلول و بیمار روحی روانی داشته باشد آن موقع است که مشکل چند برابر می‌شود. این موضوع را در نظر داشته باشید که ۹۵ درصد خانواده‌هایی که دارای 2 معلول و بیشتر هستند با مشکلات اقتصادی پیچیده‌ای هم‌دست و پنجه نرم می‌کنند و درواقع جامعه‌ای هستند که نیاز به کمک همه‌جانبه دارند. البته ما در شناسایی آن‌ها هیچ دخل و تصرفی نداریم و سازمان بهزیستی این عزیزان را به ما معرفی می‌کند. بعد از شناسایی بنیاد مستضعفان امکانات خود را در کنار امکانات بهزیستی قرار می‌دهد و یک هم‌افزایی برای حل مشکل صورت می‌گیرد. بعد از تأمین زمین، در خیلی از موارد چند واحد مسکونی را در یک مجتمع برای این عزیزان انتخاب می‌کنیم و هزینه ساخت را می‌پردازیم و می‌دانیم که فضای زندگی این افراد ویژگی‌های خاص خودش را دارد. مثلاً اگر مساحت یک‌خانه حداقلی برای یک خانواده معلولی مقداری مشخص است، این متراژ برای خانواده 2 معلول بیشتر خواهد بود. چون فضایی را نیاز دارند تا بتوانند در آن حرکت کنند. بعضاً این عزیزان از ویلچر استفاده می‌کنند و حتماً این موضوع باید در سایز سرویس بهداشتی را در نظر بگیریم و حتماً درگاه و سایز سرویس بهداشتی باید بیشتر باشد تا فرد معلول بتواند به‌راحتی سوار بر ویلچر وارد سرویس بهداشتی و حمام شود. مثال دیگر اینکه این خانه‌ها حتماً باید آسانسور داشته باشند و حتی وجود سه تا پله هم در ورودی ساختمان، آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. درمجموع باید بگویم که هزینه ساخت خانه برای این عزیزان به جهت ضرورت رعایت اصول مناسب‌سازی، بیشتر از محرومان دیگر جامعه است. بر این اساس بنیاد مستضعفان برنامه‌هایی را از سال‌های پیش اجرایی کرده است که علاوه بر تأمین وام بلاعوض، از دستگاه‌های دیگر نیز درخواست کرده است که در ساخت منزل برای این افراد همراهی کنند تا باکم کردن هزینه‌ها، این افراد راحت‌تر صاحب‌خانه شوند. مثلاً شهرداری‌ها نیز در صدور پروانه برای ساخت این واحدها هزینه‌ای دریافت نمی‌کند. با این اوصاف بازهم خانواده‌های دو معلولی و بیشتر در تأمین حداقل‌ها مشکل‌دارند و مشکل بزرگ‌تر اینکه زمینی در شهرهای بزرگ و تهران در دسترس نیست و اغلب این خانه‌ها در حاشیه شهرها ساخته می‌شود.
* بنیاد علوی فقط در تأمین واحد مسکونی برای این خانواده مشارکت می‌کند یاد در حوزه توانمندسازی این عزیزان هم اقداماتی انجام می‌دهد؟
ببینید از همان ابتدا ورود بنیاد مستضعفان برای کمک به این خانواده‌ها برای توانمندسازی این اقشار جامعه بوده است. حالا توانمندسازی این عزیزان زوایای مختلفی دارد. بعدازاینکه وارد خانه افراد شدیم متوجه شدیم علاوه بر اینکه درآمد چندانی ندارند. حتی هزینه‌های آن‌ها به نسبت دیگر خانواده‌های سالم نیز چندین برابراست. آن‌ها هیچ دارایی ندارند. طوری که برخی خانواده‌ها برای گذراندن زندگی دو شقه شده‌اند. مادر خانواده همراه با یک فرزند معلول به خانه پدری پناه برده و پدر خانواده با یک معلول دیگر به خانه برادر یا خانه پدری رفته است. عملاً به خاطر فقر، مشکلات و هزینه‌های درمان خانواده ازهم‌پاشیده است. باید برای این عزیزان اشتغال‌زایی هم صورت می‌گرفت.
متأسفانه به‌قدری هزینه‌های درمان این معلولان زیاد است که حتی با ایجاد اشتغال هم از عهده هزینه‌های خرید خانه برنمی‌آیند هرچند حالا شرایط طوری شده است که خانواده سالم جسمی نیز به‌سختی می‌تواند به خانه‌دار شدن فکر کند. ایده اینکه علاوه بر کمک به درآمدزایی به این خانواده‌ها کمک کنیم تا دارایی‌هایشان نیز افزایش دهند باعث شد تا وارد روند تأمین منازل مسکونی هم برای این خانواده‌ها بشویم.
*به نظر شما با ایجاد شغل خوب و تأمین درآمد مناسب این معلولان و خانواده‌شان می‌توانند زندگی خودشان را اداره کنند؟
این سؤال خیلی‌هاست، اما بازهم می‌گویم باید با این خانواده‌ها زندگی کنید تا متوجه شوید که چقدر هزینه زندگی این عزیزان بالاست. آن‌ها به‌قدری با داشتن دارایی فاصله‌دارند که نمی‌توانند به این راحتی‌ها صاحب‌خانه شوند. دقت کنید این عزیزان معلول، مشاغل ناپایدار دارند به این دلیل که دیرتر از بقیه شغل پیدا می‌کند و زودتر از بقیه شغلشان را از دست می‌دهند. حتی هزینه شغلشان بالاست می‌پرسید چطور؟ این افراد مثل بقیه افراد جامعه نمی‌تواند از وسیله نقلیه عمومی و مترو استفاده کنند. هزینه ایاب‌وذهاب این افراد بسیار بالاست. با این شرایط فرصت‌های شغلی از این معلولان گرفته می‌شود. هزینه درمانی و توان‌بخشی این عزیزان نیز موضوع جدی دیگری است. با همه این موانع و مشکلات معتقدم بااراده‌ای که خود این معلولان دارند و صبر وهمت خانواده‌شان و البته عمل به وظایف از سوی دستگاه‌های مسئول، روند توانمندسازی این معلولان شدنی است.
*به‌عنوان آخرین سؤال، شما که با خانواده این عزیزان در ارتباط هستید و با توجه به مشکلاتی که دارند اولین اقدام برای کمک به این عزیزان چیست؟
باید احترام این خانواده‌ها حفظ شود و به‌طورجدی برای خانه‌دار شدن آن‌ها تلاش کنیم. در تمام این سال‌ها که تلاش کرده‌ایم که مشکل مسکن این عزیزان حل شود متوجه شده‌ام که این افراد به‌قدری صبور، قدردان و بی توقع هستند که با یک احوال‌پرسی، توجه و شنیدن مشکلات، سپاسگزار و قدردان هستند.
